Jos van Helvoort : Jong van Hart: Word informatievaardig! (in het hoger onderwijs)

In de Hoger Onderwijs Reeks van Noordhoff verscheen onlangs een nieuw boekje over informatievaardigheden. De auteurs (Saskia Brand-Gruwel en Iwan Wopereis) zijn beiden werkzaam bij het Centre for Learning Sciences and Technologies van de Open Universiteit Nederland en hebben op het gebied van onderzoek naar informatievaardigheden al regelmatig van zich laten horen.

Hun achtergrond van opleidingsontwerpers wordt ook in het nieuwe boekje goed duidelijk. Word Informatievaardig! heeft een duidelijke structuur en is voorzien van diverse hulpmiddelen om snel de weg in het boek te vinden (leeswijzer met verwijzingen naar afzonderlijke paragrafen, per hoofdstuk een korte aanduiding van vragen en onderwerpen die aan de orde komen, per hoofdstuk een samenvatting van maximaal 1 pagina, praktijkvoorbeelden uit het HBO en WO) waarbij de verschillende onderdelen duidelijk herkenbaar zijn door een afwijkend kleurgebruik en vormgeving.

Hoewel het nergens uitdrukkelijk wordt vermeld lijkt het boek vooral bedoeld voor zelfstudie. De leeswijzer suggereert zelfs dat jet het als een soort naslagwerkje kunt gebruiken op het moment dat je als student tegen een probleem aanloopt. Aan de hand van veel voorkomende situaties (bijvoorbeeld: "Ik kan niet kiezen uit de vele hits in een hitlist") wordt de lezer verwezen naar mogelijke oplossingen ("Kijk naar het aantal hits en bepaal of je de set moet verkleinen") en de paragraaf waar die oplossing verder wordt besproken (in dit geval een paragraaf over Booleaans zoeken, phrase search en het commando Intitle).

Bovenstaand voorbeeld is trouwens ook een illustratie van mijn belangrijkste bezwaar tegen het boek. Het beperkt zich echt tot zoeken op het World Wide Web en de geboden tips zijn relevant (op een enkel misverstand na!) maar gaan nooit verder dan wat we aan informatie op het Nederlandstalige www tegenkomen. Heel even worden wetenschappelijke zoekmachines genoemd (Google Scholar, Scirus, Web of Science en All Academic) en bibliografische databases als Picarta en die van Ebsco, maar in geen van de praktijkvoorbeelden wordt daar vervolgens gebruik van gemaakt. Als voorbeelden van "betrouwbare bronnen" komen we op die manier uit bij de algemene sites van Overheid.nl, het Voedingscentrum en de site van de Voedsel en Warenautoriteit. Allemaal best aardig maar nemen we hier genoegen mee als een student op bachelorniveau (of zelfs masterniveau) een eigen literatuuronderzoek moet doen? Weliswaar behandelen de auteurs de sneeuwbalmethode (backward chaining) als voorbeeld van een mogelijke zoekstrategie maar in hun eigen voorbeelden komt niet één bron voor die voorzien is van een referentielijst!

Word informatievaardig! bevestigt daarmee het idee dat zoveel studenten in het hoger onderwijs ten onrechte toch al hebben: het oplossen van informatieproblemen kan niet moeilijk zijn en Google.nl helpt je altijd wel op weg. En dat terwijl de auteurs als researchers natuurlijk heus wel beter weten.

Word informatievaardig!: Digitale informatie selecteren, beoordelen en verwerken
Saskia Brand-Gruwel en Iwan Wopereis
Groningen/Houten : Noordhoff Uitgevers, 2010
87 pagina's.