Digitale Bibliotheek en Licenties

Een van de meest besproken onderwerpen in het kader van De Digitale Bibliotheek is het verschijnsel licenties. Ze maken dan ook het verschil uit tussen een gewone bibliotheek (gebaseerd op aanschaf en bezit) en de digitale bibliotheek (gebaseerd op toegang oftewel access). Een bibliotheek of kenniscentrum komt in het geval van digitale externe bronnen in veel gevallen immers niet in het bezit van een bestand, maar kan haar gebruikers slechts toegang verschaffen tot de informatie.
Licenties behoren juridisch gezien tot het terrein van het contractrecht. Dat betekent onder andere dat er geen sprake is van overdracht van copyright, maar dat de licentienemer slechts toestemming krijgt om (voor de duur van de afgesproken periode) gebruik te maken van de content uit het gelicentieerde bestand. Hóe de klanten gebruik mogen maken van die content, wordt in het contract nader bepaald.
Ik ben op dit moment een heel aardig inleidend werkje aan het lezen over licenties en de digitale bibliotheek: Lesley Ellen Harris. Licensing digital content : a practical guide for librarians. American Library Association, 2002. Vooralsnog houd ik eraan over dat de drie onderstaande punten het vaakst aanleiding geven tot discussie:

1. Voor welke gebruikersgroepen wordt de licentie aangegaan: alleen voor de ‘eigen gebruikersgroep’ (primaire doelgroep van de organisatie) en krijgen die ook ‘remote access’? Of is het bestand ook toegankelijk voor meer toevallige bezoekers van de bibliotheek c.q. het kenniscentrum (secundaire doelgroep)?
2. Mag de content, op verzoek, beschikbaar worden gesteld aan andere bibliotheken / kenniscentra en hun gebruikers (te vergelijken met het IBL-systeem)?
3. Zijn voorgaande items uit het bestand blijvend beschikbaar voor de gebruikers van de bibliotheek c.q. het kenniscentrum? Zeker in het geval dat een licentie niet wordt verlengd, is dit natuurlijk een relevante kwestie. In de analoge wereld beschikt de bibliotheek dan immers nog wel over de oudere items uit de periode dat het abonnement nog lopend was.
   

Uiteraard kunnen deze onderwerpen per licentie op een verschillende manier geregeld worden. Omdat veel bibliotheken zich hierbij op betrekkelijk onbekend terrein begeven (het is allemaal ook nogal nieuw) is het wel handig dat er model-contracten bestaan. Voorbeelden daarvan voor verschillende bibliotheektypen zijn te vinden op licensingmodels.com. De model-overeenkomsten van licensingmodels.com zijn ontstaan in een samenwerkingsverband van uitgevers met host-organisaties en bibliotheken.

Technorati tag: licensing